Tips voor een duurzame tuin
Wat is een duurzame tuin?
Duurzaamheid is de laatste jaren, terecht, een bekend begrip geworden. Maar wat is een duurzame tuin? Er zijn vele invalshoeken voor een duurzame tuin. Dat varieert van klimaatadaptieve tuin tot een lage CO2 footprint (streek- of regio producten). Een duurzame tuin is bovenal een natuurvriendelijke tuin. Om een duurzame tuin te verkrijgen dienen we bij het begin, de basis, te starten………het tuinontwerp.
Het tuinontwerp vormt de basis van een duurzame tuin. Onze tuinontwerpers hebben naast de nodige creativiteit ook de nodige kennis van duurzaamheid.
1 Duurzaam tuinontwerp
Wat maakt een tuinontwerp duurzaam? Hiermee kan al rekening gehouden worden met het tuinontwerp. Als er grond dient te worden afgegraven omdat er bestrating in moet komen dan kan de grond worden afgevoerd of weer in de tuin worden hergebruikt. Het maken van verhoogde borders is dan een oplossing als de grondkering bestaat uit duurzame materialen. Daarnaast zorgt een goed doordacht tuinontwerp dat u tot in de lengte der jaren van uw tuin kunt genieten binnen hetzelfde ontwerp. Misschien dat u na 10 jaar kiest voor andere beplanting of iets wilt toevoegen aan uw tuin zoals een pergola, een overkapping, een vijver of………. Een goed ontwerp is altijd toekomst gericht.
2 Bodem het fundament
Hiervoor hebben we reeds een blog geschreven, de bodem fundament van uw tuin. De belangrijkste punten in dit blog genoemd zijn: een zo min mogelijke verstoring van de bodem, een rijk bodemleven en een goede afdekking van de bodem zijn in het kort de belangrijkste punten. We zullen punt voor punt die onderdelen doorlopen die in iedere tuin voorkomen.
3 Duurzame tuinbestrating
In iedere tuin komt bestrating voor. Duurzame producten hierbij zijn halfverharding en gebakken klinkers of plavuizen. Halfverharding wordt onder verstaan de volgende producten:
- Grind;
- Split;
- Schelpen;
- Gravier d’Or;
- Cradle to cradle halfverhardingen zoals Padvast, DurEko-mix en Ko-Mex;
- Gebroken puin;
- Perzikpitten;
- Boomschors snippers en meer….
Hiervan is niet elk product duurzaam. Ook de transportafstand dient in ogenschouw genomen te worden. In een duurzame tuin past bijvoorbeeld maas- of rijngrind uit Nederland, cradle tot cradle verhardingen, schelpen en boomschors.
Gebakken stenen
Gelukkig worden er in Nederland nog de nodige gebakken straatklinkers en plavuizen gebakken van ter plaatse gewonnen klei. Het is dus niet nodig om natuursteen te importeren uit China, Italië e.d. Om een duurzame tuin te realiseren kunt u ook kiezen uit waterpasserende gebakken klinkers. Deze klinkers hebben een grotere voeg waardoor hemelwater sneller wordt afgevoerd. Wilt u geen onkruid in de voegen, dan kunt u deze voegen ook dicht laten voegen met waterdoorlatende voegmortel. Niet zo duurzaam maar voorkomt ook het gebruik van bestrijdingsmiddelen.
Naast bestrating hoort, volgens onze visie, in iedere tuin beplanting te worden toegepast.
4 Minimaal tuinonderhoud door de juiste beplanting
Veel mensen denken dat een strak gemaaid en geknipt gazon thuis hoort in een duurzame tuin. Niets is minder waar. Gazon is het meest onderhoudsintensieve deel van een tuin, zie deze blog. Wat dan wel? Een bloemenweide of bodembedekkende beplanting. Afhankelijk van uw keuze dient de bodem hierbij goed te worden onderzocht. Een bloemenweide zal meer kans van slagen hebben op een arme bodem dan een rijke kleigrond. Op deze laatste zullen meer grassen gedijen dan bloemrijke tenzij er kleine ratelaar is toegevoegd aan het kruidenmengsel omdat deze helpt om de grassen te onderdrukken. Zo ziet u het vergt kennis om een duurzame tuin te ontwerpen en te realiseren. Zeker met beplanting.
Een lage gemakkelijke vaste plant die ook nog eens onkruidonderdrukkend is, is de halfwintergroene Geranium macrorrhizum. Wordt 20-45 cm. hoog. Een onderhoudsarme tuin begint met kennis van bodem en planten. Bij een duurzame tuin passen we de planten aan, aan de bodem. Dus geen Rhododendrons op de klei door de klei af te graven en veengrond in te brengen e.d.
Beplantingsplan
Een duurzame tuin begint met het tuinontwerp. Maar een tuinontwerp is meer dan vorm te geven aan terras, plaatsbepaling en verbindingen van de diverse tuinonderdelen. De beplanting maakt van een tuin pas een tuin. Om een duurzame = onderhoudsarme tuin te ontwerpen is veel kennis nodig van de levende bouwstenen, bodem en beplanting. We houden rekening met de gewenste sfeer en karakter.
De juiste plant, in de juiste aantallen en combinaties op de juiste plek zorgen ervoor dat uw tuin ook duurzaam wordt. We houden niet alleen rekening met de bodem maar ook met de bezonning en vooral schaduw. Want er zijn vele gradaties van schaduw. De schaduw van een gebouw of schutting is een heel andere schaduw dan die van een boom of heester. We houden ook rekening met de vochtbehoefte van de plant. Hortensia’s zetten in de volle zon op een droge bodem is kansloos. De plant staat er het hele jaar zielig bij en komt nimmer tot volle wasdom.
Om zo min mogelijk onderhoud te hebben met de beplanting is het ook van belang dat de juiste aantallen en verhoudingen worden gebruikt. Een vijftal Geraniums per vierkante meter zal het onkruid niet onderdrukken. Hiervoor zijn ca. 11 planten per vierkante meter nodig. Maar als u op een rijke kleigrond hier 11 stuks per vierkante meter toepast, dan zullen de planten elkaar verdringen. Op een arme zandgrond in volle zon is dit een prima aantal. Zo ziet u het begint met kennis. En deze kennis doe je niet alleen op in de schoolbanken maar door jaren van kijken en onderzoeken. Onze ontwerpers hebben die kennis en tientallen jaren ervaring.
5 Biodiversiteit
Meer biodiversiteit wordt bereikt door de bodem en de beplanting. Wat reliëf in uw tuin kan er voor zorgen dat op de hoge droge delen heel andere beplanting groeit dan op de lage natte delen. Daarbij kunt u er ook voor zorgen dat het hemelwater van het dak terecht komt in uw tuin waardoor de natte delen soms dagen kletsnat zijn en soms weken keidroog. Dit vergt beplanting die daar tegen kan. Het ene deel zal andere dieren aantrekken dan het andere deel.
Om de nodige biodiversiteit te verkrijgen dient uw tuin te voorzien in voedsel. Nu geeft de ene plant meer voedsel dan de andere. Denk hierbij maar eens aan lavendel. Deze plant zit in volle bloei onder de vlinders, geweldig. Dan de bekende hortensia……….niks nada nop. Geen vlinder, geen geuren etc… Over het algemeen is een bloem van de hortensia steriel. Daarom maakt ze ook geen of weinig nectar aan. Hierdoor word ze ook minder aantrekkelijk voor vlinders en bijen. Je ziet ook geen zaadvorming aan de hortensia. De vermeerdering van de hortensia gebeurd in het algemeen door scheuren en stekken.
Hoe een levende tuin te verkrijgen? Lees dan ons blog levende tuin, hier krijgt u tips om egels, vogels, vlinders, bijen en meer in uw tuin te krijgen.
Egelpoortje en egelhuis
Veel schutting zijn vaak ommuurd door schuttingen. Hierdoor kunnen egels niet van tuin naar tuin komen. Zorg ervoor dat egels van de ene naar de andere tuin kunnen zodat hun leefgebied wordt vergroot. Maak hiervoor egelpoortjes in de schutting en schuttingdeuren (14×14 cm.). U helpt de egels er zeker mee.
Wilt u een plekje bieden voor een of meer egels in uw tuin bestel of maak dan een egelhuis.
Klik hier voor aanschaf egelhuis.
Klik hier voor bouwtekening om zelf uw egelhuis te maken.
Bron: egelbescherming.
6 Afwatering
Bij de meeste nieuwbouw woningen wordt de hemelwaterafvoere los gekoppeld van het riool. Dat houdt in dat u dit regenwater dient op te vangen in eigen tuin! Dat kan op vele manieren, van wateropvangkratten onder de bestrating tot toepassen rainbloxx onder de borders en bestrating. Is niet zo duurzaam en maar soms heb je de techniek nodig, zeker in een kleine tuin.
Naast een waterdoorlatende bestrating zoals hierboven genoemd, zijn er verschillende mogelijkheden voor een gelijkmatige afwatering in je tuin. Ook door het aanleggen van hoogteverschillen in combinatie met een vijver, waterton, wadi of geulen kan de waterafvoer in de tuin worden verbeterd.
Vijver
Een (natuurlijke) vijver kan het regenwater opvangen.Hierbij komt wel al het vuil van het dak in de vijver. Afhankelijk waar u woont in Nederland kan dit de nodige schade brengen aan plant en dier. De juiste waterplanten kunnen het water schoon houden. Als dit niet mogelijk is dan de vijver loskoppelen van het water van dak en bestrating. Een vijver trekt het kikkers en andere dieren aan. Voor het overtollige water kan een overstort worden aangelegd.
Waterton
Een andere duurzame tip voor uw tuin is het aanschaffen van een waterton. Hierbij wordt het regenwater opgevangen. U kunt dit water dan zelf gelijkmatig over je tuin verdelen tijdens droge perioden. Zo wordt geen of minder leidingwater gebruikt en bespaart u dus water. Een waterton kan direct aan je regenpijp worden verbonden.
Wadi
Water Afvoer Door Infiltratie, ofwel een Wadi kan gemakkelijk zelf worden aangelegd. Een Wadi is een extra wateropslag voor regenwater die tijdens droge periodes droog zal staan. Vanaf de regenpijp kan er een geul worden aangelegd naar de Wadi. Zo wordt het waterafvoersysteem tijdens een hoosbui minder belast en wordt het grondwater automatisch aangevuld.
Geulen
Om de hele tuin gelijkmatig van watertoevoer te voorzien kan een geulsysteem worden gegraven. Met dit systeem zul je zelf minder hoeven te sproeien en wordt het hemelwater gelijkmatig verdeeld. Ook krijgt de tuin een grotere watercapaciteit en is daarmee beter beschermd tegen hoosbuien.
Meer uitleg? Bekijk dan via onderstaande link de video met een aantal tuintips tegen wateroverlast.
7 Verminder hoeveelheid afval
De hoeveelheid afval uit de tuin bestaat niet alleen uit de stroom groenafval. Ook afgedankte meubels, bestrating, potten en gereedschappen tellen mee. Gebruik daarom duurzame materialen. Dat zijn bijvoorbeeld materialen die:
- lang mee gaan, en/of;
- niet chemisch zijn bewerkt;
- zijn her te gebruiken of te recyclen;
- van een duurzame bron komen;
- lokaal geproduceerd zijn.
Speelhuisje van duurzaam onbehandeld robinia hout. Dat klinkt misschien wat abstract… Een voorbeeld van duurzame bestrating? De ouderwetse Hollandse baksteen! Voorbeelden van duurzaam hout? Onbehandeld douglas (zacht), eiken (behoorlijk hard), of robinia (super hard).
Verder kan het eigen groenafval worden hergebruikt door dit te composteren.Het wat grovere groenafval kan worden verkleind om als mulchlaag worden toegepast in de borders. Deze mulchlaag heeft vele voordelen.
Mulchen
De term mulchen komt uit het Engels. Het houdt in dat u een laag organisch of anorganisch materiaal aanbrengt over de bodem met de bedoeling deze te beschermen.
Natuurlijke beschermlaag
De meest vruchtbare bodems worden van nature beschermd door een royale laag plantenresten en afgevallen blad. Denk maar aan het dikke pakket humus en onverteerd materiaal op de bodem in een bos. Door te mulchen bootst u deze natuurlijke beschermlaag na.
Bodembedekking of mulching wordt meer en meer aangeprezen als hét middel om natuurlijker en beter te tuinieren. Een bedekte grond is bijna altijd beter dan een blote grond.
Als u de bodem bedekt met levende planten, heeft u alle voordelen van bodembedekking. Als u de moestuin goed bedekt met groenten – in de winter bijvoorbeeld veldsla en/of groenbemesters – beschermt u het bodemleven optimaal.
Met welke materialen kunt u mulchen:
- Bladeren;
- Cacaodoppen;
- Hooi;
- Kruiden (vooral brandnetel, smeerwortel,…);
- Oogstresten;
- Stro;
- Vers gazonmaaisel (dit strooi je best dun uit);
- Vers groen snoeiafval (al dan niet gehakseld).
Hoe te mulchen?
Fijn materiaal mag u tot vijf centimeter dik aanbrengen. Strooi dunne laagjes met gazonmaaisel tot u die dikte bereikt. Grof luchtig materiaal legt u tot tien centimeter dik.
Vanaf eind mei brengt u een mulchlaag aan tussen de gewassen. In de late herfst dekt u af (zelf tot twintig centimeter dik) met hooi, oogstresten en stro. Begin maart haalt u deze winterbedekking weg om de bodem te laten opwarmen aan de voorjaarszon en de grond zaaiklaar te maken. De weggenomen winterbedekking gooit u op de composthoop.
Voordelen van mulching?
U beschermt je bodem tegen zon, wind en (slag)regen. Zo gaat je goede bodem niet uitdrogen, wegwaaien of uitspoelen. Zo is de inslag van regen op je bodem 500 (!) maal erger op blote bodem dan op bedekte bodem.
U onderdrukt hiermee de opkomst van eenjarige onkruiden, minder werk in de tuin!
Het bevordert een goede bodemstructuur.
De mulchmateriaal breekt af en levert plantenvoeding.
Onder de mulchlaag floreert het bodemleven. Vooral met pieren: zij zijn de motor van een vruchtbare bodem.
Dierenleven onder de mulchlaag
Slakken en woelmuizen kunnen toenemen in aantal onder mulchlagen. Hier kunt u wel iets tegen doen:
Mulch dun, tijdelijk of plaatselijk;
Mulch met fijn grasmaaisel of hennepvezels: experimenten hebben uitgewezen dat slakken zich dan niet goed kunnen verbergen of voortbewegen
Observeer vooral zodat u tijdig kan bijsturen;
Verstoor de mulchlaag af en toe; U kunt met tijdelijke of plaatselijke mulch ook een vangplaats voor beestjes maken.
Kijk eens naar het bodemleven onder de mulchlaag:
Loopkevers: die eten slakken, wormen en plantenvretende beestjes;
Schimmels, bacteriën: allemaal goedaardig en ook zij breken je bedekking mee af.
Pissebedden en duizendpoten leveren hetzelfde werk.
Diverse soorten pieren: compostwormen en regenwormen; die zetten de mulchlaag om tot voedsel voor je planten.
Daarom adviseren wij van hoveniersbedrijf Eikenhorst altijd om een goede mulchlaag aan te brengen.
Wat kunt u beter niet met de mulchlaag?
Grasmaaisel over doorlevende onkruiden, zoals brandnetels, strooien. Die gaan er alleen maar harder door groeien.
Grasmaaisel tussen veldsla, snijsla of spinazie strooien. Die sprietjes wil je niet tussen je blaadjes hebben.
Dikke pakken gazonmaaisel leggen.
Tuinonderhoud
Wanneer de duurzame tuin is aangelegd moet deze natuurlijk ook onderhouden worden. Een gebruikstuin zonder onderhoud bestaat simpelweg niet. We kunnen er wel voor zorgen dat het onderhoud weinig tijd en moeite vraagt.
We hebben al het belang van de juiste beplanting genoemd en een goede bodem als fundament. Dit alles werkt ook door in het tuinonderhoud.
Gebruikmaken van de eigen compost als bemesting is een zelfregulerend gesloten systeem.
Gebruik zomin mogelijk machines en doe zoveel mogelijk in handkracht als u dat zelf doet. Dat bespaart tijd in de sportschool en is nog gezonder ook in de buitenlucht aan het werk.
Ook zijn er gereedschappen en machines die zoveel mogelijk voldoen aan de duurzaamheidprincipes.
8 Erfafscheiding
Een tuin wordt pas een tuin als er een erfafscheiding is. Een omtuining. Deze kan bestaan uit vele materialen. Bouwmaterialen zoals hout, steen, metaal, glas en beplanting. Kies hierbij voor Nederlandse producten. Een kastanje houten erfafscheiding kan uit Italië komen. Betonijzeren matten kosten veel energie en grondstoffen om te vervaardigen. Pas liever inlands hout toe en nog beter haagplanten of een los groeiende heester beplanting. Kies hiervoor inheems planten zoals veldesdoorn, beuk, hulst, taxus e.d.
9 Zonwering
Bij een warme tuin op het zuiden is het belangrijk dat er ook de nodige schaduw is. Zorg hierbij ook voor natuurlijk zonwering. Want natuurlijke zonwering zoals een begroeide pergola of boom zorg voor meer verkoeling dan onder een parasol of zonnescherm. Planten ademen vocht uit waardoor het al snel vele graden koeler is onder een boom of begroeide pergola dan onder een zonnescherm, schaduwdoek of parasol. Daarnaast kunt u ook nog eens eten van deze schaduwbrengende beplanting. Denk aan een notenboom, of een druif, doornloze braam of hop over de pergola.
10 Overige tuinonderdelen
Er kunnen zoveel onderdelen aan uw tuin worden toegevoegd waarvan we een paar noemen:
- overkapping, inlands hout zoals douglas;
- verlichting LED verlichting of zonenergie;
- tuinmeubelen;
- jacuzzi;
- zwembad of zwemvijver;
- carport;
- waterelementen;
- speeltoestellen etc… etc..
Hou bij dit alles de duurzaamheidsprincpes in het oog. Onze tuinontwerpers helpen u graag daarbij.
Vier duurzaamheidsprincipes
De duurzaamheidsprincipes zijn de fundamentele regels voor duurzaamheid. Ze geven het kader aan voor volledige duurzaamheid. De principes zijn:
- Breek de natuur niet sneller af dan de tijd die nodig is om te herstellen.
- Breng niet meer en sneller stoffen uit de aardkorst in het milieu dan de natuur kan verwerken.
- Breng niet meer en sneller natuurvreemde stoffen in het milieu dan de natuur kan verwerken.
- Doe geen dingen waardoor anderen beperkt worden in het kunnen vervullen van hun basisbehoeften.
De principes zijn wetenschappelijk zuiver, ladingdekkend en niet overlappend. Deze duurzaamheidsprincipes kunnen toegepast worden op verschillende niveaus zoals de samenleving, een organisatie, een project, een product of dienst. Daarnaast kunnen de duurzaamheidsprincipes gebruikt worden bij de formulering van ambities (zie backcasting), analyse van de huidige realiteit en toetsing van duurzame oplossingen en innovaties.
Hulp nodig?
Wilt u ook een duurzame tuin? Dat begint met een goed tuinontwerp en/of beplantingsadvies. Wij helpen u graag om meer te kunnen genieten van uw duurzame tuin (en vergeet ook niet uw dak).
Graag tot ziens in uw tuin of op uw dak.
Gert-Jan Verschoor
eigenaar Hoveniersbedrijf Eikenhorst
